Het Ware Geloof

Het Ware Geloof

Het ware geloof is een contradictio in terminis. Of je moet aannemen dat er twee soorten waarheid zijn: waarheid gebaseerd op empirisch aantoonbare feiten en waarheid die van hogerhand wordt verkondigd zonder dat er sprake is van empirisch aantoonbare feiten. Het ware geloof kent dan ook vele varianten in de zin van grote bekende religies en ideologieën, en beweringen van allerlei soorten goeroes, autoriteitsfiguren en betweters.

Het ware geloof claimen is, zo leert de geschiedenis, levensgevaarlijk, in die zin, dat ware gelovigen vinden dat anderen zonder dat ware geloof (ketters, ongelovigen, dwalenden, heidenen, wilden, etc.) tot het ware geloof bekeerd moeten worden, niet goedschiks dan met dwang en geweld. Romeinen vervolgen christenen, christenen vervolgen joden, christenen vervolgen moslims en omgekeerd, katholieken vervolgen protestanten, soennieten vervolgen sjiieten en omgekeerd, fascisten vermoorden joden, westerlingen maken jacht op communisten, witte mensen domineren zwarte mensen, en ga zo maar door. Door alle eeuwen heen moord en doodslag uit naam van een of andere godheid of een of andere ideoloog, uit naam van het “ware” geloof.

Het probleem zit hem niet zozeer in het feit dat mensen een geloof hebben, maar in het feit dat ze hun geloof ook aan anderen willen opdringen. Geloofsvrijheid is een groot goed, maar dat moet wel aan twee kanten gelden: Elke persoon heeft de vrijheid te geloven in de religie of de ideologie die hij verkiest, maar dat geldt ook voor de andere persoon die een andere religie of ideologie aanhangt. Geloofsvrijheid kan alleen bestaan als geloof wordt opgevat en beoefend als een louter individuele aangelegenheid.

Georganiseerd geloof in groepen leidt tot allerlei uitwassen, van bekeren tot afslachten. Religies en ideologieën zijn namelijk ideale middelen voor een machthebber om het volk te sturen in een richting die de economische belangen en machtsbelangen dient van de machthebber. Geen enkele individuele burger is geneigd huis en haard te verlaten om oorlog te voeren, maar als de machthebber roept dat hun religie of ideologie wordt bedreigd door andersdenkenden, dan blijken burgers en masse te mobiliseren om wildvreemde mensen, die hen persoonlijk nooit een strobreed in de weg hebben gelegd, te vermoorden uit naam van het geloof of de ideologie, of omdat de vereerde machthebber dat opdraagt.

Als wij, burgers, lering willen trekken uit de geschiedenis, dan moeten we het geloven in een godheid of ideologie tot een louter individuele keuze maken. Ieder georganiseerde vorm leidt tot uitsluiting van andere groepen en tot misbruik van machthebbers. De logische consequentie zou zijn, dat alle georganiseerde vormen van religie en ideologie afgeschaft zouden moeten worden. Dat is echter onhaalbaar, omdat mensen in hun onzekere zoektocht in dit bestaan behoefte hebben aan een houvast, al berust dat houvast niet op empirisch aantoonbare feiten. Want veel mensen hebben behoefte aan zich opgenomen voelen in een groep in dit onzekere, moeilijke, en vaak niet te begrijpen, aardse bestaan. Bedenk dan dat er behalve religieuze en ideologische groepen, ook sportclubs, hobbyclubs en andere groepsvormen bestaan om het gevoel opgenomen te zijn in een groep te bevredigen.

Geloof en ideologie moeten daarom zoveel mogelijk in de privésfeer worden gehouden en de gewenste samenkomsten in kerken, moskeeën, synagogen, tempels, partijzalen, clubgebouwen en dergelijke. Hopelijk houden de predikanten en partijleiders hun machtswellust ook tot deze ruimten beperkt. Dan mogen ze in het vuur van hun betoog menen dat ze tranen in de ogen krijgen van hun goddelijke of idealistische vervoering, terwijl het gelukzalige gevoel van macht over de gelovigen waarschijnlijker is.

De geschiedenis leert dat staatsgodsdiensten en staatsideologieën tot machtsmisbruik en tot oorlog leiden. Hoe kun je burgers opvoeden tot vrije burgers, die het ook kunnen verdragen dat andere mensen hun vrijheid van denken anders invullen. In ieder geval niet in het bijzonder onderwijs, waarin kinderen van jongs af aan worden geïndoctrineerd in het ware geloof, en dus in expliciete of impliciete uitsluiting van andersdenkenden. Onderwijs moet dienen om kinderen kennis en vaardigheden bij te brengen om ze tot vrije, tolerante, capabele, verantwoordelijke, sociale en vredelievende burgers op te voeden.

Iedere burger is vrij te geloven in wat hij wil; iedere burger is verplicht andersdenkenden te respecteren zonder hen het eigen geloof te willen opleggen. Iedere burger heeft de vrijheid te doen en te laten wat hij wil, zolang hij andere burgers daarmee geen hinder bezorgt. Respect voor de ander is de grens van de persoonlijke vrijheid.

John Zant

November 2020

Reacties:

Van: Rein Heijne [mailto:r.heijne@hetnet.nl]
Verzonden: vrijdag 13 november 2020 14:56
Aan: ‘John Zant’
Onderwerp: RE: Burgerschap en Vrijheid. Om over na te denken !

Dag John,

Mooi duidelijk verhaal over het ware geloof. Is mij uit het hart gegrepen. Eigenlijk heb ik daar weinig aan toe te voegen.

Maar toch een aantal puntjes:

  • Het getuigt van een enorme brutaliteit van gelovigen, een gotspe, om anderen proberen te overtuigen en te beweren dat zij de waarheid in pacht hebben.
  • In mijn ogen schiep ‘god’  de Mens helemaal niet. De allereerste mensen leefden in een woeste wereld waarin zij hun weg moesten vinden om te kunnen overleven. Diverse natuurverschijnselen vormden daarbij grote bedreigingen. Om hun angsten weg te nemen en hen enig houvast te bieden, werd voor ieder onverklarbaar verschijnsel een godheid benoemd. Van de zee, van de donder, etc. Zo kwam het dat de mensen toen hun goden hebben geschapen.
  • Was het maar bij dat veelgodendom gebleven dan had het allemaal nog wel mee kunnen vallen. De problemen begonnen met de vorming van het monotheïsme. Zo hadden egyptenaren ten tijde van farao Echnaton dat al goed in de gaten. Die  farao voerde het monotheïsme rond amon in. Maar werd al spoedig uit de weg geruimd en de afbeeldingen van hem en zijn familie werden in het heiligdom van de tempels vervangen en die van de oude beschermgoden hersteld. Niet zo elegant allemaal maar zo gaat het vaak bij machtstrebers.  
  • In 2006 schreef ik in een brief aan de Volkskrant over religie versus atheïsme o.a.:  Voor mij als humanist en laat ik het maar bekennen, als atheïst is wijsheid mij meer waard dan ‘de waarheid’. De essentie van wijsheid is het plaatsen van vraagtekens en het uiten van twijfels. Mag ik dan “in heelalsnaam” bij het bestaan van een of andere God mijn vraagtekens plaatsen? Daar waar zijn plaatsvervangers hier op aarde voortdurend de uitroeptekens van het zekerweten zetten.  De overeenkomst tussen monotheïstisch religies en politieke ideologieën is hun hiërarchische machtsstructuur. In beide gevallen hebben die door de geschiedenis heen voor de mensen tot mensonterende, desastreuze gevolgen geleid. Atheïsten zijn juist wars van hiërarchie en ideologie en zijn voorstanders van de individuele autonomie. Zij doen bij hun handelen geen beroep op een hogere, bovennatuurlijke macht.

Bij de laatste afsluitende zin in jouw tekst “Respect voor de ander is de grens van de persoonlijke vrijheid” moest ik gelijk denken aan het  emotionele, opgewonden kamerdebat over de vrijheid van meningsuiting. Dat beviel mij helemaal niet. Ben bang dat het Wilders veel stemmen gaat op leveren.

Met vriendelijke groet,

Rein

Prima stukje weer John.  Afschaffen dat artikel 23, bijzonder onderwijs, dat zou al een stap in de goede richting zijn. Maar voorlopig is daar nog geen 2/3 meerderheid voor te vinden helaas.

Intussen staat het vak burgerschap, waar jij je zo voor inzet, wel weer aardig in de belangstelling door de discussie over het wel of niet mogen tonen van spotprenten van de profeet.  Ik zeg: verplicht grote spotprentplakkaten op elke school net zolang tot iedereen er aan gewend is. Maar ja, zeg ik dat nog steeds als we  6 onthoofdingen verder zijn…

Groeten

Willem van den Bosch

Ik vind het een goed stuk pap!

Kus, Anne

Hee John, met interesse je stukje gelezen. Een mooie, scherpe analyse.

Kan je dat niet ergens gepubliceerd krijgen.

Ik denk dat het heel veel mensen stof tot nadenken kan geven.

Wat jammer dat die vriend van je daar zo krampachtig op heeft gereageerd. Getuigt niet van een open, vrije onderzoekende geest.

Onzekerheid moet je maar denken.

Was weer erg gezellig gisteren.

We spreken gauw weer af.

Hartelijke groet, Jaap

Geachte John Zant,

dank u wel voor uw artikel. Het is een doorwrocht filosofisch betoog. Stevig. En toch is het ongeschikt voor de opiniepagina van iets vluchtigs als een dagblad.

Daarvoor is het stuk te algemeen gesteld, te breeduit geschreven en focust het te weinig op een actuele zaak.

We kunnen het niet plaatsen.

Met vriendelijke groet,

Joyce Roodnat

NRC

Red. Opinie

Hoe pakken we discriminatie aan?

Hoe pakken we discriminatie aan?

Wereldwijd vinden massale demonstraties plaats tegen racisme en discriminatie. In de media wordt er uitgebreid aandacht aan besteed. Slachtoffers van racisme en discriminatie zijn boos, woedend dat er al tientallen jaren geprotesteerd wordt zonder dat er iets verandert. Er worden veel acties ondernomen om racisme en discriminatie tegen te gaan. Protest tegen Zwarte Piet, beelden van slavenhouders worden omver getrokken. Van overheidswege wordt een anti-discriminatiecommissie overwogen met een vaste anti-discriminatiecoördinator. Er worden quota ingesteld om minderheden een duwtje in de rug te geven bij sollicitaties en straffen voor bedrijven die niet aan de vereiste quota voldoen. Maar de vraag is of deze maatregelen effectief zullen zijn. De kern van discriminatie is een diepgeworteld en emotioneel verankerd groepsgevoel, waarmee een wij-groep komt te staan tegenover allerlei zij-groepen. Onbekend maakt onbemind. Dat is de essentie. De belangrijkste manier om discriminatie aan te pakken is te zorgen dat van jongs af aan zoveel mogelijk “soorten” mensen tot de wij-groep gaan behoren. Discriminatie verdwijnt als mensen elkaar leren kennen, met elkaar praten, met elkaar spelen en aldus wederzijds begrip, vertrouwdheid en acceptatie ontwikkelen. Daarom moet het belangrijkste doel bij bestrijding van discriminatie zijn het van kinds af aan zoveel mogelijk creëren van onderling contact tussen diverse “soorten” kinderen en volwassenen. De allergrootste factor die segregatie bij de kinderen al jong bevordert zijn de diverse schooltypen: aparte scholen voor katholieken, protestanten, joden, islamieten, witten, gekleurden. De verschillende wij-groepen groeien apart van elkaar op, niet met elkaar. Sommige schooltypen leren kinderen zelfs actief andersdenkende kinderen en mensen te veroordelen. Segregatie, apartheid en discriminatie worden er bij kinderen al op heel jonge leeftijd impliciet en soms expliciet ingepompt door het bijzonder onderwijs. Als men echt discriminatie bij de wortel wil aanpakken, dan moeten alle “soorten” kinderen elkaar ontmoeten en leren kennen in één zelfde schooltype dat kinderen vormt tot wereldburgers. Gebeurt dat niet, dan zullen alle demonstraties, regenboogpieten, commissies, coördinatoren, dwangmaatregelen zoals quota, strafmaatregelen, etc. geen verandering teweeg brengen in de ervaring van het wij-versus-zij-gevoel. Het wij-gevoel moet van jongs af aan zo breed en ruim mogelijk worden aangeleerd. De consequentie is: afschaffen van het bijzonder onderwijs.

John Zant,

Amsterdam

Burgerschapsvorming in het onderwijs

Structuur en algemene inhoud van het burgerschapscurriculum

Dit is mijn feedback op het 5e tussentijds rapport van het Ontwikkelteam Burgerschap in het kader van curriculum.nu.

De belangrijkste inhoudelijke aspecten van burgerschapsonderwijs zijn m.i. wel in het conceptvoorstel terecht gekomen. Dat is het voordeel als vele partijen en individuen hun visie daarop mogen geven. Een groot probleem bij die diverse en massale input is een logische en sluitende structuur te construeren die alle inhoudelijke input een coherente plaats biedt en die operationalisatie naar een werkbaar curriculum mogelijk maakt. De voorgestelde structuur gaat uit van een visie waarin een waardesysteem de basis vormt van waaruit kinderen moeten leren omgaan met essentiële maatschappelijke situaties en ontwikkelingen. Daartoe worden hoofddoelen geformuleerd (Grote Opdrachten). Voor die hoofddoelen zijn Brede Vaardigheden vereist die worden gespecificeerd in Burgerschapsvormende Denk- en Werkwijzen per ontwikkelingsniveau (Bouw). Dus:

  1. Waardesysteem
  2. Maatschappelijk Essentiële Onderwerpen
  3. Hoofddoelen (Grote Opdrachten)
  4. Brede Vaardigheden
  5. Burgerschapsvormende Denk- en Werkwijzen (per Bouw)

Op zich lijkt dit een goede en werkzame uitwerking van visie naar benodigde vaardigheden.

“Burgerschapsvorming in het onderwijs” verder lezen

Feedback op het 4e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Opmerkingen over 4e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Visie op burgerschapsvorming: bij basiswaarden verantwoordelijkheid toevoegen

Als uitgangspunt voor de visie op burgerschapsvorming zijn drie historische basiswaarden gekozen: vrijheid, gelijk(waardig)heid en solidariteit (broederschap). Deze waarden stammen uit een tijd dat de maatschappij sterk hiërarchisch was ingericht en gezag nog gold als door God gegeven. Er was toen nog geen sprake van democratie zoals wij die nu kennen/nastreven. De burger had zich indertijd te voegen naar zijn positie in de hiërarchie en had alleen binnen die positie zijn verantwoordelijkheden. In een democratie heeft de burger niet alleen een stem in het algemeen functioneren van zijn maatschappij, maar in samenhang daarmee ook maatschappelijke verantwoordelijkheden. Enerzijds rust op de democratische rechtstaat de morele plicht de vrijheid en gelijkwaardigheid van de burgers te garanderen en beschermen (burgerrechten), anderzijds heeft de burger de morele plicht een bijdrage te leveren aan de in stand houding en ontwikkeling van de maatschappij waarin hij leeft door een functie te vervullen en zich te houden aan de regels en wetten. In tegenstelling tot vroeger geldt tegenwoordig (vrij naar J. F. Kennedy): Vraag niet alleen wat de maatschappij voor jou kan/moet doen, maar vraag ook wat jij voor de maatschappij kan/moet doen. Het recht op vrijheid is niet vrijblijvend en schept de plicht je verantwoordelijk te gedragen ten aanzien van de vrijheden van anderen. Het recht op een gelijkwaardige behandeling schept de plicht solidair te zijn ten behoeve van de gelijkwaardige positie van anderen.

“Feedback op het 4e rapport Ontwikkelteam Burgerschap” verder lezen

Feedback op het 3e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Opmerkingen over 3e tussentijds rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Verantwoordelijkheid

Als basiswaarden worden terecht vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit gekozen. Daaraan zou verantwoordelijkheid moeten worden toegevoegd. In alle Grote Opdrachten wordt direct of indirect gerefereerd aan het belang van verantwoordelijkheid nemen en dragen.

Geen verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijkheid buiten jezelf plaatsen betekent: anderen de verantwoordelijkheid laten waar jezelf actief zou moeten deelnemen, anderen dingen voor jou laten doen die je zelf zou moeten en kunnen doen, geen actie ondernemen bij tegenslagen maar altijd steun vragen van anderen en je gaan wentelen in je slachtofferrol.

“Feedback op het 3e rapport Ontwikkelteam Burgerschap” verder lezen