Burgerschapsvorming in het onderwijs

Structuur en algemene inhoud van het burgerschapscurriculum

Dit is mijn feedback op het 5e tussentijds rapport van het Ontwikkelteam Burgerschap in het kader van curriculum.nu.

De belangrijkste inhoudelijke aspecten van burgerschapsonderwijs zijn m.i. wel in het conceptvoorstel terecht gekomen. Dat is het voordeel als vele partijen en individuen hun visie daarop mogen geven. Een groot probleem bij die diverse en massale input is een logische en sluitende structuur te construeren die alle inhoudelijke input een coherente plaats biedt en die operationalisatie naar een werkbaar curriculum mogelijk maakt. De voorgestelde structuur gaat uit van een visie waarin een waardesysteem de basis vormt van waaruit kinderen moeten leren omgaan met essentiële maatschappelijke situaties en ontwikkelingen. Daartoe worden hoofddoelen geformuleerd (Grote Opdrachten). Voor die hoofddoelen zijn Brede Vaardigheden vereist die worden gespecificeerd in Burgerschapsvormende Denk- en Werkwijzen per ontwikkelingsniveau (Bouw). Dus:

  1. Waardesysteem
  2. Maatschappelijk Essentiële Onderwerpen
  3. Hoofddoelen (Grote Opdrachten)
  4. Brede Vaardigheden
  5. Burgerschapsvormende Denk- en Werkwijzen (per Bouw)

Op zich lijkt dit een goede en werkzame uitwerking van visie naar benodigde vaardigheden.

“Burgerschapsvorming in het onderwijs” verder lezen

Feedback op het 4e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Opmerkingen over 4e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Visie op burgerschapsvorming: bij basiswaarden verantwoordelijkheid toevoegen

Als uitgangspunt voor de visie op burgerschapsvorming zijn drie historische basiswaarden gekozen: vrijheid, gelijk(waardig)heid en solidariteit (broederschap). Deze waarden stammen uit een tijd dat de maatschappij sterk hiërarchisch was ingericht en gezag nog gold als door God gegeven. Er was toen nog geen sprake van democratie zoals wij die nu kennen/nastreven. De burger had zich indertijd te voegen naar zijn positie in de hiërarchie en had alleen binnen die positie zijn verantwoordelijkheden. In een democratie heeft de burger niet alleen een stem in het algemeen functioneren van zijn maatschappij, maar in samenhang daarmee ook maatschappelijke verantwoordelijkheden. Enerzijds rust op de democratische rechtstaat de morele plicht de vrijheid en gelijkwaardigheid van de burgers te garanderen en beschermen (burgerrechten), anderzijds heeft de burger de morele plicht een bijdrage te leveren aan de in stand houding en ontwikkeling van de maatschappij waarin hij leeft door een functie te vervullen en zich te houden aan de regels en wetten. In tegenstelling tot vroeger geldt tegenwoordig (vrij naar J. F. Kennedy): Vraag niet alleen wat de maatschappij voor jou kan/moet doen, maar vraag ook wat jij voor de maatschappij kan/moet doen. Het recht op vrijheid is niet vrijblijvend en schept de plicht je verantwoordelijk te gedragen ten aanzien van de vrijheden van anderen. Het recht op een gelijkwaardige behandeling schept de plicht solidair te zijn ten behoeve van de gelijkwaardige positie van anderen.

“Feedback op het 4e rapport Ontwikkelteam Burgerschap” verder lezen

Feedback op het 3e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Opmerkingen over 3e tussentijds rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Verantwoordelijkheid

Als basiswaarden worden terecht vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit gekozen. Daaraan zou verantwoordelijkheid moeten worden toegevoegd. In alle Grote Opdrachten wordt direct of indirect gerefereerd aan het belang van verantwoordelijkheid nemen en dragen.

Geen verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijkheid buiten jezelf plaatsen betekent: anderen de verantwoordelijkheid laten waar jezelf actief zou moeten deelnemen, anderen dingen voor jou laten doen die je zelf zou moeten en kunnen doen, geen actie ondernemen bij tegenslagen maar altijd steun vragen van anderen en je gaan wentelen in je slachtofferrol.

“Feedback op het 3e rapport Ontwikkelteam Burgerschap” verder lezen

Feedback op 2e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

Antwoord op vraag 1:

Bij de indeling in 5 delen: democratie, diversiteit, technologisch burgerschap, globalisering en duurzaamheid, ligt de nadruk vooral op het aspect “kennis” en komen “basishouding” en  “sociale competenties” weinig systematisch aanbod. Een indeling in 3 dimensies biedt meer structuur en helderheid (zie onder vraag 2). Voorts ontbreekt een definitie van “goed” burgerschap die de basis moet vormen voor het formuleren van de doelstellingen (en voor eventuele latere toetsing) van burgerschapsonderwijs. Voorstel: Het beschikken over zodanige kennis, empathie/respect en sociaal-emotionele competenties, dat men kan functioneren in de maatschappij als een mondig, kritisch, empathisch, niet-gewelddadig, tolerant, sociaal, betrokken, samenwerkend, verantwoordelijk en toekomstgericht burger, die zich gedraagt en zich oriënteert als wereldburger, open staat voor andere culturen, hecht aan algemeen menselijke waarden en milieubewust is.

“Feedback op 2e rapport Ontwikkelteam Burgerschap” verder lezen

Feedback op het 1e rapport Ontwikkelteam Burgerschap

1. In hoeverre maakt de visie voldoende duidelijk wat de relevantie is van burgerschap in het onderwijs?

Een definitie van “goed burgerschap” ontbreekt. Suggesties:

Cognitief—  individuele autonomie, redeneren, argumenteren, kritisch denken, …, maar ook heteronomie (bereidheid en vermogen tot samenleven)

Sociaal-emotioneel—  empathie, niet-gewelddadigheid, tolerantie, betrokkenheid, ….

Noodzakelijke voorwaarden voor deze competenties zijn:

  • Het leren verwoorden van eigen gedachten, gevoelens en wensen
  • Het leren luisteren naar de gedachten, gevoelens en wensen van anderen
  • Het leren omgaan met verschillen, tegenstellingen en conflicten anders dan met afwijzing, dreiging en geweld (bijv. onderhandelen, compromissen sluiten, even goede vrienden blijven ondanks verschillen, modus vivendi zoeken, geven en nemen, wederkerigheid, verzoenen, vergeven, etc.)
  • Het leren samenwerken
  • Het leren verantwoordelijkheid te dragen en te nemen

“Feedback op het 1e rapport Ontwikkelteam Burgerschap” verder lezen