Batig saldo, vluchtelingen en wereldburgerschap
Batig saldo betekent: Wat is voor mij de winst op dit moment. Daarbij wordt niet gekeken naar de negatieve gevolgen op langere termijn en ook niet gekeken naar wat hierdoor de materiële en immateriële nadelen zijn voor anderen. De kosten zijn voor latere generaties, de maatschappij en vooral anderen. De VOC en WIC hanteerden de term batig saldo. De materiële en immateriële schade die door het kolonialisme is veroorzaakt, is niet verdisconteerd in het batig saldo. Dat landen in Azië, Afrika, Amerika, Australië en Oceanië van hun grondstoffen werden beroofd en hun bewoners iedere baat en ontwikkeling werd onthouden, zo ze niet als slaaf werden gebruikt, wordt niet gerekend. Kijkend naar het heden is er maar weinig veranderd.
De Westerse landen zijn rijk geworden over de ruggen van de mensen in zogenoemde derdewereldlanden. Nog steeds worden bodemschatten geoogst zonder dat de lokale bevolking daarvan profiteert. Nog steeds is er moderne slavernij in de lagelonenlanden. De rijke Westerse landen belasten het milieu in veel hogere mate dan de derdewereldlanden, terwijl die laatste het meest te lijden hebben van de stijgende temperatuur en andere klimatologische veranderingen. Door armoede, gebrek aan werk, droogte, hitte, oorlog, uitbuiting, onderdrukking, honger ontstaat in de derdewereldlanden in toenemende mate de behoefte de vertrouwde leefomgeving te verlaten en een risicovolle poging te wagen in een van de Westerse landen een betere toekomst te vinden. In de Westerse landen bestaat een vrij algemene vrees, dat de toestroom, sommigen spreken van een tsunami, van vluchtelingen de economisch welvaart bedreigt. Het denken in termen van batig saldo in plaats van in termen van medemenselijkheid en verantwoordelijkheid is nog steeds overheersend. De Westerse landen voelen zich niet verantwoordelijk voor de slechte leefomstandigheden in de derdewereldlanden. Ook voelen zij zich niet verantwoordelijk voor de milieurampen die zich in de derdewereldlanden in veel ernstiger mate manifesteren dan in de Westerse landen die in hoofdzaak deze milieurampen hebben veroorzaakt.
De pogingen van Europa om vluchtelingen buiten de deur te houden met de Turkije-deal, de Tunesië-deal, Frontex, grenshekken, het creëren van een vluchtelingen maffia waardoor honderden vluchtelingen om het leven komen, eindeloze bureaucratische toelatingsprocedures, mensonterende opvangkampen, het verbod om te werken met alle verveling en frustratie van dien, drukken nog steeds de mentaliteit van het batig saldo uit. Opvang in de regio betekent niet opvang in de eigen (verbeterde) leefomgeving, maar is een eufemisme voor overal, het geeft niet hoe, maar vooral niet bij ons. Eeuwenlang geprofiteerd van de derdewereldlanden, hun milieu verpest, de bevolking hun ontwikkelingskansen ontnomen, en nu die mensen uit wanhopige noodzaak hun leefomgeving moeten verlaten, zich in het geheel niet voor hen verantwoordelijk voelen: wel de lusten, niet de lasten. Daarbij betoont het Westen zich ook nog eens racistisch, in de zin dat mensen uit Oekraïne eerder geholpen worden dan mensen uit Azië en Afrika.
Het wordt tijd dat mensen gaan denken en handelen als wereldburgers. We zijn echter producten van onze cultuur en die is nog steeds gedefinieerd in termen van naties, economisch belang boven sociaal belang, wij-versus-zij denken, machtsblokken, toenemende bewapening, doorgaan met milieuvervuilende productie en consumptie, etc. Het verst gevorderd in het denken in termen van wereldburgerschap zijn de Verenigde Naties en ook de VN zullen de problemen niet oplossen, omdat die gegrondvest zijn op naties en machtsblokken. De Veiligheidsraad is daardoor een vleugellam instituut.
Er is een mentaliteitsomslag noodzakelijk richting wereldburgerschap, en, zoals Micha de Winter dat formuleerde: “Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding”. De oplossing zal voortkomen uit de lange termijn investering in het onderwijs aan onze kinderen, opdat een burgerij ontstaat, die buiten de grenzen van het eigen belang, de eigen natie, het eigen geloof en het eigen werelddeel leert denken en handelen. Onderwijs in wereldburgerschap is m.i. een noodzakelijke voorwaarde om burgers voort te brengen
- die zich verantwoordelijk voelen voor het leven op de hele aarde
- die mensen uit alle delen van de wereld als gelijkwaardig zien
- die beseffen dat er grenzen zijn aan eigen belang en eigen vrijheid als die ten koste van de belangen en vrijheid van anderen gaan.
John Zant
2023