Populisme: appelleren aan en bevorderen van slachtofferschap
Inleiding
Er zijn m.i. twee manieren om volksmassa’s te mobiliseren: een nobel ideaal overtuigend presenteren, of een vijandelijke dreiging. Als het ideaal echt nobel is, wordt er geen vijand benoemd. Gebeurt dat wel, dan verwordt het ideaal tot het bestrijden, verslaan of vernietigen van de vijand. Vast ingrediënt van populisme is: een volksmenner die de volksmassa’s ervan overtuigt dat ze benadeeld of bedreigd worden door een hen vijandige kracht waar ze het slachtoffer van zijn of worden.
De benoemde vijand
Of het nu de zwarten, de joden, de communisten, de Chinezen, de moslims, de Russen, de roomsen, de protestanten, de ongelovigen, de asielzoekers of de Brusselse regenten zijn, volgens de volksmenner hebben ze alleen maar slechte bedoelingen en dienen ze met alle mogelijke middelen te worden bestreden. Want die vijanden willen de macht, ze domineren het geld, ze pikken onze banen, onze huizen, onze vrouwen, ze hebben geen of een slechte moraal, ze zijn nu eenmaal inferieure mensen of zelfs niet menselijk. Binnen het populisme heeft “de ander” het altijd gedaan. Het is bevrijdend die ander de schuld te geven en het is heerlijk te mopperen en te kankeren. Het ontslaat je tevens van de verantwoordelijkheid zelf iets aan je lot te verbeteren, want jij bent het slachtoffer. De ander moet veranderen of weg uit je leven, en de zelfbenoemde leider zal de problemen die de benoemde vijand je bezorgt, ook wel “simpel” voor je oplossen.
De volksmenner/populist
De volksmenner/populist appelleert aan en bevordert angst bij de bevolking. Niet om die te helpen, maar om parasiterend op de angst en de daaruit gemobiliseerde woede de eigen macht te vergroten. Hij groeit naarmate het ervaren slachtofferschap groter wordt. Hij presenteert de problemen worden zwart-wit: “Wie niet met mij is, is tegen mij”. De gecreëerde tegenstellingen en vijandigheid vormen de opmaat voor een vaak gewelddadige confrontatie of zelfs tot een oorlog!
De profiteurs
Als de benoemde vijand zich verweert, wordt die al gauw bestempeld als terroristische groep die je onder dat label dus gewapenderhand kan of zelfs moet bestrijden. De oorlogsindustrie draagt handenwrijvend de benodigde wapens bij. Degene die zorgt dat voor vele miljarden aan wapens worden geleverd in een oorlogsgebied en dat aan alle betrokken partijen direct of indirect wapens worden verkocht, heet bevriend staatshoofd en handig zakenman, en vooral geen oorlogsmisdadiger of vertegenwoordiger van een terroristische organisatie, namelijk de wapenlobby en het militair industrieel complex.
John Zant