Placebo-effect versterken bij medicijngebruik

Placebo-effect versterken bij medicijngebruik

Inleiding

Klassieke en operante conditionering spelen een belangrijke rol in het placebo-effect. Het doel van de onderstaande onderzoeksopzet is aan te tonen dat het placebo-effect door conditionering versterkt kan worden. Een geconditioneerde reactie kan door verschillende bekrachtigingsschema’s meer of minder resistent tegen uitdoving worden gemaakt door verschillende bekrachtigingsschema’s toe te passen. Hierdoor kan het mogelijk worden een zelfde effect (geconditioneerde reactie) te bereiken met minder medicatie.

Opzet

Indien het effect onderzocht wordt van medicijn X en placebomiddel Y, is het nodig X, Y of een vermenging van beide zodanig in een capsule samen te stellen, dat de proefpersoon op geen enkele manier vooraf of bij inname van de capsule het verschil tussen de diverse samenstellingen kan waarnemen. Vervolgens kan een volgende onderzoeksopzet worden gemaakt:

Groep 0: krijgt X gedurende de gehele experimentele periode tot Tz

Groep 1: krijgt de eerste week X en daarna Y tot Tz

Groep 2: krijgt de eerste week X en verder de halve dosering X en halve dosering Y tot Tz

Groep 3: krijgt de eerste week X en verder om de dag X of Y

Groep 4: krijgt de eerste week X en daarna Y en op onvoorspelbare momenten soms X tot Tz 

NB een klinisch farmacoloog stelde voor sacharine te gebruiken als placebomiddel

Gedurende de hele experimentele periode tot Tz wordt het doelgedrag/beoogde effect (ongeconditioneerde dan wel geconditioneerde reactie) gemeten.

Hypothesen

  1. Aangezien onvoorspelbare partiele bekrachtiging leidt tot een geconditioneerde reactie die resistenter tegen uitdoving is dan regelmatige partiele bekrachtiging, zal groep 4 beter scoren dan groep 3
  2. De uitdoving zal voor groep 2 en 3 gelijk verlopen, dus groep 2 en 3 zullen gelijk scoren
  3. Bij groep 1 zal snel uitdoving optreden; groep 1 zal lager scoren dan groep 2 en 3
  4. Nulhypothese: Groep 0 is de referentiegroep/controlegroep en zal hoger scoren dan de andere groepen

Ethische dilemma’s

De ethiek vereist dat proefpersonen vooraf volledig worden geinformeerd over doel, opzet en belasting van het experimentele onderzoek. Moeten ze derhalve vooraf te horen krijgen dat ze behalve medicijn X ook placebo Y kunnen krijgen? Deze informatie zou het verwachtingspatroon kunnen beinvloeden ten nadele van het placebo-effect.

De ethiek vereist dat noodzakelijke medicatie aan een client niet mag worden onthouden. Zijn derhalve experimenten met placebo’s onmogelijk bij noodzakelijk geachte medicatie?

Mogelijke toepassingen

De beschreven onderzoeksopzet zou kunnen worden toegepast bij bijvoorbeeld pijnstillers. Het zou mooi zijn als dezelfde pijnstilling bereikt zou kunnen worden met minder pijnstillers dankzij een placebomiddel dat volgens een bepaald conditioneringsschema wordt toegepast.

Een cardioloog suggereerde het pilletje onder de tong (isosorbidedinitraat) in een dergelijke experimentele opzet te betrekken.

Mogelijk kan een heroineverslaving worden aangepakt door heroine volgens een bepaald conditioneringsschema te vervangen door een placebomiddel, waarbij de vraag rijst of de geconditioneerde roes misschien leidt tot een verslaving aan het placebomiddel.

John Zant

maart 2020

reacties:

Beste John,

Veel dank voor deze opzet. Dit ziet er zeker interessant uit. We hebben reeds vergelijkbaar onderzoek gedaan bij RA patiënten op dit gebied, dit werd vanwege een lage instroom uiteindelijk een pilot studie (zie Manai et al 2019)  en op een aantal andere gebieden zijn hier ook studies naar gedaan (zie reviews Smits, 2019 en Tekampe, 2018). Het probleem is vooral dat de werking van de conditionering nogal van het middel en de aandoening kan afhangen, waardoor niet geheel duidelijk is wat de optimale toedieningsvorm. Je probeert dit te omzeilen door verschillende groepen te vergelijken. Dat is altijd mooi, maar ook erg kostbaar met voldoende power. Daarnaast is de METC altijd wel relatief sceptisch tov dit soort onderzoek en kan een aanvraag zo maar 1-2 jaar duren. We hadden ook een protocol bij kinderen met juveniele artritis voor MTX, dat de METC en CCMO helaas niet heeft goedgekeurd, ondanks dat we financiering hadden van het Reumafonds en de kinderreumatologen dit heel graag wilden (zie Smits), 2020. Dus, dit soort onderzoek heeft nogal wat voeten in de aarde. Desalniettemin is het zeker erg fascinerend en zullen we zeker ook nog in de toekomst weer een soortgelijk onderzoek opzetten. Je ideeën hierin zijn zeker heel bruikbaar. Ik voeg ook een aantal artikelen van ons bij op dit gebied ter informatie.

Hartelijke groet, A.

Beste A,

Dank voor je belangstellende reactie. En dank voor de interessante artikelen.

Al decennia lang struikelen onderzoekers in binnen- en buitenland over de ethische bezwaren die aan placebo-onderzoek kleven. Anderzijds zou, als placebo eens grondig onderzocht zou kunnen worden, de winst voor de gezondheidszorg gigantisch zijn door reductie van medicijngebruik en de bijwerkingen ervan. (Overigens vraag ik me nog steeds af of met de gewenste geconditioneerde reactie ook de schadelijke bijwerkingen worden geconditioneerd.)

Wordt het niet eens tijd dat jij, een gerenommeerd onderzoeker op dit gebied, met METC en CCMO om de tafel gaan zitten om dit dilemma te bespreken en gezamenlijk te zoeken naar onderzoeksmogelijkheden? Ik ben natuurlijk niet op de hoogte van alle pogingen die reeds in deze richting zijn gedaan.

Je noemt een onderzoeksopzet met verschillende groepen mooi maar ook kostbaar. Met de (…) op zak heb je bij uitstek de gelegenheid eens een grootschaliger fundamenteel onderzoek bij de kop te pakken. Een mogelijkheid zou placebo-onderzoek met pijnstillers kunnen zijn. Dergelijk onderzoek levert bijna altijd grote aantallen proefpersonen op en ligt ethisch bezien niet al te ingewikkeld, omdat pijnstillers niet als onmisbare medicatie gelden. (De beste stuurlui staan aan wal….)

Hartelijke groet,

John

Beste John,

Dank voor je commentaar. Ik ben idd aan het overwegen om een soortgelijk onderzoek mogelijk met de (…) te doen, maar ben nog erg aan het nadenken bij welke patientengroep met welk middel welk design dan mogelijk veelbelovend en ook haalbaar zou kunnen zijn, zeker gezien de ethische commissies ook steeds strenger worden. Mooi dat je hier ook enthousiast over bent. Op dit moment heeft dit gezien alle andere drukte alleen even geen prioriteit. Op een later moment kom ik er graag nog een keer op terug.

Vriendelijke groet, A.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *