Slachtofferschap
inleiding
Er zijn twee soorten slachtofferschap:
- Slachtoffer zijn door verlies, ongeluk, gebrek, uitbuiting, discriminatie, etc.
- Je gedragen als slachtoffer of de rol van slachtoffer spelen, waarbij men zich beroept op/legitimeert door al dan niet geleden verlies, ongeluk, gebrek, uitbuiting, discriminatie, etc.; hierbij is het onderscheid tussen al dan niet slachtoffer zijn van weinig of geen belang
Dit stuk gaat over de tweede vorm van slachtofferschap, over de communicatieve aspecten van het slachtofferschap en de doelen die daarmee bereikt en gediend kunnen worden.
Persoonlijke aspecten van slachtofferschap
Aandacht en steun
Iemand die ziek, gebrekkig, weerloos, etc. is, roept een haast aangeboren neiging bij andere mensen op om aandacht en steun te geven. Slachtofferschap kan echter ook doelbewust worden ingezet om de kans op die aandacht en steun te vergroten. Klagen, kreunen, sip kijken, mank lopen, je gebreken tentoon stellen, etc. zijn middelen om aandacht en steun van anderen actief te verwerven. Er zijn mensen die hun slachtofferschap zodanig uitverkopen dat er sprake is van misbruik.
Carrière maken
Je kunt met slachtofferschap ook beroemd worden, bijvoorbeeld door op tv luide te verkondigen dat je gediscrimineerd wordt en op sociale media bagger over je krijgt uitgestort. Zelfs een politieke carrière kan hiermee worden opgebouwd. De cartoonist Jos Collignon liet Sylvana (Simons) zichzelf schilderen als de vrouwelijke versie van de martelaar Sint Sebastiaan. De gelaatsuitdrukking van Sebastiaan is altijd gelukzalig terwijl die van Sylbastiana weeklagend is afgebeeld (m.i. een foutje van de cartoonist).
Verantwoordelijkheden afschuiven
Slachtofferschap kun je gebruiken om taken en verantwoordelijkheden niet te vervullen en over te dragen aan anderen, terwijl die taken en verantwoordelijkheden nog heel goed tot de gedragsmogelijkheden behoren.
Dwangmiddel
ls anderen bij slachtofferschap niet “spontaan” met hun aandacht en steun over de brug komen, riskeren ze verwijten van verwaarlozing, onachtzaamheid, harteloosheid, etc. Slachtofferschap kan verworden tot manipulatie en machtswellust. In dergelijke gevallen wordt ook wel gesproken van “up-via-down relaties”, waarbij de zogenaamde “ondergeschikte” via slachtofferschap toch de zogenaamde “bovengeschikte” domineert. Echt gemeen worden dergelijke relaties als ouders hun slachtofferschap tegen hun kinderen uitspelen. Bijvoorbeeld: “Als je dit niet doet voor mammie, houd je niet van me, en daar heeft mammie veel verdriet van”.
Kritiek onschadelijk maken
Als een ander je aanspreekt op iets dat je verkeerd hebt gedaan, kun je met veel pathos en vibratie in je stem uitroepen: “Oh ja, ik zal het wel weer gedaan hebben; ja hoor, geef mij maar weer de schuld!”. De ander moet daarbij het gevoel bezorgd worden, dat hij een beroepsbokser is die een peuter tegen de grond geslagen heeft. De ander krijgt zelfs de neiging zijn excuses te maken en te zeggen dat hij het allemaal niet zo kwaad bedoeld heeft.Daarbij wordt dus een omgekeerde excuussituatie gecreëerd. Dit is een agressieve vorm van slachtofferschap, zeker als ouders die hanteren jegens hun kinderen.
Maatschappelijke aspecten van slachtofferschap
Politiek gewin
De ramp met de MH-17 heeft nabestaanden veel verdriet bezorgd. Deze persoonlijke rouw is echter gepolitiseerd en is verworden tot een nationalistisch instrument. Door van de intocht van de stoffelijke resten een nationale manifestatie te maken, er van regeringswege een prestigezaak van te maken, er maandenlang dagelijks aandacht aan te besteden in de media, nationale rouw af te kondigen, deze ramp te gebruiken als politiek drukmiddel tegen Rusland, is persoonlijke rouwverwerking nagenoeg onmogelijk gemaakt en wordt slachtofferschap gekweekt, om niet te zeggen “gekwadrateerd”.
Vrijbrief
Joodse mensen zijn slachtoffer geworden van de Holocaust. De staat Israël is gecreëerd om Joodse mensen een thuisland te geven. Als de Israëlische regering schadelijke of dodelijke maatregelen neemt tegen Palestijnse mensen, wordt kritiek daarop door de Israëlische regering benoemd als “antisemitisme”. Dit is een zeer kwalijke vorm van slachtofferschap, waarbij eigen misdaden worden verdoezeld door in de slachtofferrol te kruipen en nog agressiever tegen dit “antisemitisme” op te treden.
Geld en populariteit
Er valt op vele manieren geld te verdienen over de ruggen van slachtoffers. Er zijn bijvoorbeeld ziekenhuizen en hulpverleners die hun cliënten overbehandelen, omdat het voortbestaan van het ziekenhuis of van de eigen arbeidsplaats in het geding is. Er zijn tv-programma’s die met zieken, gehandicapten en mensen met allerlei sociaal en persoonlijk leed hoge kijkcijfers halen. De slachtoffers zijn het instrument waarmee geld en populariteit worden verdiend.
Hypocrisie
Het is bepaald hypocriet om je aandacht en steun te richten op bepaalde slachtoffers als excuus om je niet te bekommeren om andere slachtoffers die in gelijke mate of misschien zelfs veel meer je aandacht en steun behoeven. Waarom nationaal rouwen om een Nederlandse soldaat die sneuvelt in oorlogsgebied en geen aandacht besteden aan de burgerslachtoffers die het Nederlandse en geallieerde leger hebben gemaakt? Die burgerslachtoffers worden afgedaan als “collateral damage”, net zoals ze in Rusland en in Oost-Oekraïne de slachtoffers van de MH-17 afdoen als “collateral damage” in de oorlog in Oost-Oekraïne. “Is ons bloed bloed, en is hun bloed water?”. Waarom je enorm inzetten voor de mensen die zich door het fenomeen “Zwarte Piet” gediscrimineerd voelen en je schouders ophalen en roepen de grenzen te sluiten voor de miljoenen gekleurde medemensen, die hun thuis moesten ontvluchten, die onder mensonwaardige omstandigheden elders moeten verblijven waar ze niet welkom zijn, en die bij duizenden verdrinken in zee? Nederland heeft samen met andere Westerse landen tot op de dag van vandaag eeuwenlang geprofiteerd van de rijkdommen die uit andere landen werden weggehaald, waarbij de bevolking van die landen niet profiteerde, misbruikt en mishandeld werd; vaak werden de mensen als slaven verkocht, van hun bestaansmiddelen, huizen, bezittingen en infrastructuur beroofd, of ze werden uitgemoord. De sociale chaos die daarmee is gecreëerd, leidt tot armoede, ziekte, dood en je thuis ontvluchten. De weerzin die daarmee tegen Westerse landen is gecreëerd, leidt tot vijandigheid die door de Westerse landen dan “terrorisme” wordt genoemd. Voor alle duidelijkheid, het geweld van zogenoemde “terroristen” is even verderfelijk en afkeurenswaardig als het geweld van de zogenoemde “vredesmissies”. Zeggen dat Nederland geen vluchtelingen kan opnemen is schandelijk hypocriet, wel de lusten, niet de lasten! Men neemt geen verantwoordelijkheid voor de menselijke rampspoed die Nederland zelf mede heeft gecreëerd. En dan nog durven zeggen dat jij degene bent die slachtoffer wordt van een tsunami van moslims, van gelukzoekers, vrouwenverkrachters, huizen- en baantjespikkers en potentiële terroristen: een fraai staaltje van omgekeerd slachtofferschap, het best te omschrijven als “stuitend”.