Emotionele verwaarlozing
Warmte, liefde, aandacht, begrip, steun, aanmoediging en bevestiging heeft een kind nodig van zijn ouders om zich geliefd, begrepen, veilig, geborgen en gewaardeerd te voelen. Daarmee wordt de brede basis gevormd voor zelfvertrouwen en vertrouwen in andere mensen. Daarmee voelt het kind zich voldoende veilig en gesteund om de wereld te verkennen met alle vreemde, onbekende, nieuwe en soms bedreigende aspecten en om een zelfstandig leven op te bouwen. Wetenschappelijke onderzoeken naar het proces van hechting laten zien dat een veilige dan wel onveilige hechting van het kind met zijn ouders al heel vroeg in het leven wordt gevormd, en dat emotionele verwaarlozing en geestelijke en/of lichamelijke mishandeling van kinderen tot levenslange gedragsstoornissen leiden. Als een kind in de eerste jaren niet met warmte, liefde en aandacht van zijn ouders opgroeit, leert het niet zichzelf positief te waarderen, leert het niet hoe je een emotionele band opbouwt en onderhoudt met andere mensen, en zal het op liefdesuitingen van anderen reageren met onmacht, onwetendheid, angst en zelfs afkeer. Het zal uiterst moeilijk zijn alsnog sociaal-emotionele vaardigheden te ontwikkelen, zoals het voor een kind met aangeboren kleurenblindheid heel moeilijk zal zijn de betekenis van kleuren te leren ervaren, omdat het kind niet begrijpt wat andere mensen toch met kleuren bedoelen. Kinderen met emotionele verwaarlozing als achtergrond behoeven extra begeleiding om alsnog enig zelfvertrouwen, vertrouwen in andere mensen en sociaal-emotionele vaardigheden te ontwikkelen. In sommige gevallen kunnen leerkrachten, buren, familieleden en/of begripvolle leeftijdgenoten iemand nog goed op het sociaal-emotionele spoor krijgen. Zonder extra begrip en begeleiding is de kans groot, dat ze als volwassenen geïsoleerd, onaangepast, angstig en/of vijandig in het leven staan. Mensen met een affectarme achtergrond zijn vaak minder of niet geschikt als leerkracht voor het onderwijs aan kinderen, en eigenlijk ook minder of niet geschikt voor het ouderschap. Veelal zullen ze zelf ook niet voor deze rollen kiezen.
Voorwaardelijke liefde
Bij voorwaardelijke liefde krijgen kinderen van hun ouders alleen “liefde”, “aandacht” en “waardering” als ze doen wat de ouders willen dat ze doen. Dat kan bij autoritaire ouders gehoorzaamheid zijn, bij ambitieuze ouders het leveren van hoge prestaties, bij misbruikende ouders het leveren van seksuele diensten, bij luie ouders het overnemen van taken en verantwoordelijkheden van de ouders. Het kind krijgt in al deze gevallen geen liefde, aandacht en waardering om wie hij is, maar om de mate waarin het kind aan de wensen van de ouders tegemoet komt. Vaak zijn het even zo vele voorbeelden van emotionele verwaarlozing.
Grenzenloze opvoeding
Er zijn ouders en leerkrachten die moeite hebben met grenzen stellen en “nee” zeggen. Kinderen leren dan heel snel dat je het “nee” van je opvoeders wel drie, vijf of tien keer moet negeren, omdat er uiteindelijk toch wordt toegegeven en je alsnog je zin krijgt. Kinderen ontwikkelen zich in relatie tot dergelijke opvoeders als zeurpieten die altijd hun zin willen hebben en uiteindelijk zelfs de macht in de relatie kunnen overnemen. Grenzen stellen en grenzen respecteren zijn noodzakelijke voorwaarden voor sociaal functioneren. In de maatschappij gelden vele regels die het maatschappelijk verkeer ordenen, waarbij niet iedereen altijd zijn zin kan krijgen. Er zijn opvoeders die zich te weinig bewust zijn van het belang van grenzen stellen of ze zijn zich daarvan bewust maar niet bij machte die grenzen aan hun kinderen duidelijk te maken. Opvoeders die denken dat ze met toegeven aan hun kinderen de gemakkelijk weg hebben gekozen, komen bedrogen uit, want het toegeven had als doel het “zeuren” te doen ophouden, terwijl met toegeven het kind actief wordt aangeleerd te volharden in het doordrijven van de eigen zin. Leerkrachten die geen grenzen kunnen stellen, worden vaak weg getreiterd door de leerlingen; ouders die geen grenzen kunnen stellen, raken vaak overspannen door hun kinderen. In hun ogen komt dat door die lastige kinderen. Leerkrachten en ouders die hun kinderen geen grenzen kunnen stellen zijn eigenlijk niet geschikt voor hun rol. Zij hebben niet de intentie of zijn niet in staat in het belang van en uit liefde voor hun kinderen een confrontatie te riskeren bij het stellen van grenzen. Zij kiezen op kortzichtig en/of onmachtige wijze voor hun eigen gemak en doen daarmee uiteindelijk hun kinderen te kort.
Conclusie
In opvoedingsrelaties die gekenmerkt worden door emotionele verwaarlozing, voorwaardelijke liefde en grenzenloosheid staat niet het kind centraal maar de “opvoeder” die gefixeerd is op zichzelf en/of het kind gebruikt voor eigen doeleinden.